ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ
ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸਰੀਰ, ਮਨ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲਾ ਲੰਬਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤੀ ਕੇਂਦਰ ਹੁਣ 30 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਇੰਟੈਂਸਿਵ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਥੈਰੇਪੀ, ਕੌਂਸਲਿੰਗ, ਡਿਟਾਕਸ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨਾਲ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ 30 ਦਿਨ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਦਾ ਪੱਕਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਵੀਗੜੇ ਰੁਟੀਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਹੀ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣੋਗੇ ਕਿ 30 ਦਿਨ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਸਟੇਜਾਂ, ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਕੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਕੀ ਨਤੀਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
1. 30 ਦਿਨ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਇਹ ਇੱਕ ਸਟਰਕਚਰਡ ਰਿਹੈਬ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
- ਸਰੀਰਕ ਡਿਟਾਕਸ
- ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਥੈਰੇਪੀ
- ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ
- ਰੁਟੀਨ ਸੈਟ ਕਰਨਾ
- ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਸਹਾਇਤਾ
- ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਮੁੜ ਬਣਾਉਣਾ
- ਰੀਲੈਪਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ
ਇਹ 30 ਦਿਨ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਾਂ ਮਿਡ-ਸਟੇਜ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਇਲਾਜ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ।
2. 30 ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਟੇਜਾਂ
30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 5 ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
- ਡਿਟਾਕਸ ਫੇਜ਼
- ਕੌਂਸਲਿੰਗ ਅਤੇ ਸਾਇਕੌਲੌਜੀਕਲ ਥੈਰੇਪੀ
- ਰੁਟੀਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਸੁਧਾਰ
- ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਸੁਧਾਰ ਸੈਸ਼ਨ
- ਰੀਲੈਪਸ ਪ੍ਰੀਵੇੰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਆਫ਼ਟਰ-ਕేర్ ਪਲਾਨਿੰਗ
ਹਰ ਸਟੇਜ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਵੱਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
3. ਪਹਿਲਾ ਹਫ਼ਤਾ: ਸਰੀਰਕ ਡਿਟਾਕਸ (Detoxification)
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਿੱਸਾ ਡਿਟਾਕਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ:
- ਸ਼ਰਾਬ
- ਡਰੱਗ
- ਤੰਬਾਕੂ
- ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਕੇਮਿਕਲ
ਧੀਰੇ-ਧੀਰੇ ਨਿਕਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
- ਡਾਕਟਰ 24 ਘੰਟੇ ਮਾਨੀਟਰਿੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ
- ਬਲਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਨਬਜ਼, ਹਾਰਟ ਰੇਟ ਅਤੇ ਸਲੀਪ ਪੈਟਰਨ ਚੈੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
- Withdrawal symptoms ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
- ਹਲਕਾ, ਪਚਣ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
- ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਡਿਟਾਕਸ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰੀਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਵੱਸਥ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
4. ਦੂਜਾ ਹਫ਼ਤਾ: ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਕੌਂਸਲਿੰਗ (Psychological Counselling)
ਇਹ ਸਟੇਜ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਮਨ ਅਤੇ ਸੋਚ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕੌਂਸਲਰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ:
- ਨਸ਼ਾ ਕਿਉਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ
- ਟ੍ਰਿਗਰ ਕੀ ਸਨ
- ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ ਕਿੰਨਾ ਸੀ
- ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਮੀ ਸੀ
- ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਕਿੱਥੇ ਘੱਟ ਸੀ
ਥੈਰੇਪੀ ਦੇ ਕਿਸਮਾਂ:
- Individual counselling
- Group therapy
- Behavioural therapy
- Stress-management therapy
- Emotional-healing sessions
ਇਹ ਸੈਸ਼ਨ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸਹੀ ਰਸਤਾ ਪਕੜਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
5. ਤੀਜਾ ਹਫ਼ਤਾ: ਰੁਟੀਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਸੁਧਾਰ
ਇਹ ਹਫ਼ਤਾ ਮਰੀਜ਼ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਬਦਲਾਂ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
- ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠਣਾ
- ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਣਾਇਮ
- ਹਲਕੀ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ
- ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਭੋਜਨ
- ਸਲੀਪ ਸਾਈਕਲ ਦਾ ਸੁਧਾਰ
- ਡਿਜ਼ਿਟਲ ਡਿਟਾਕਸ
- ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਹੀ ਉਪਯੋਗ
ਸਹੀ ਰੁਟੀਨ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।
6. ਚੌਥਾ ਹਫ਼ਤਾ: ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਸੁਧਾਰ
ਹੁਣ ਤੱਕ ਮਰੀਜ਼ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਫੋਕਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
- ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਿਖਾਉਣ ‘ਤੇ
- ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਸ਼ਲਤਾ (social skills)
- ਨਿੱਜੀ ਵਿਕਾਸ
- ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨ
- ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ
ਇਹ ਸੈਸ਼ਨ ਮਰੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਜਜ਼ਬਾ ਭਰਦੇ ਹਨ।
7. ਰੀਲੈਪਸ ਪ੍ਰੀਵੇੰਸ਼ਨ (Relapse Prevention)
ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣਾ ਇੱਕ ਕਦਮ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਚੇ ਰਹਿਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਚੈਲੈਂਜ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
ਰੀਲੈਪਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ:
- ਟ੍ਰਿਗਰ ਪਛਾਣਨਾ
- ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਗਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ
- ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ
- ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣਾ
- ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣਾ
ਇਹ ਸਿਖਲਾਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
8. ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ
30 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ diet ਦਾ ਵੀ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
- ਸਾਤਵਿਕ ਭੋਜਨ
- ਤਾਜ਼ੇ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ
- ਹਾਈਡ੍ਰੇਸ਼ਨ
- ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ
- ਕੈਫੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁਗਰ ਦਾ ਸੀਮਿਤ ਇਸਤੇਮਾਲ
ਸਹੀ ਭੋਜਨ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
9. ਯੋਗਾ, ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਥੈਰੇਪੀ
ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਫਾਇਦੇ:
- ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
- ਚਿੰਤਾ ਘਟਦੀ ਹੈ
- ਨੀਂਦ ਸੁਧਰਦੀ ਹੈ
- ਤਣਾਅ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ
- ਇਰਾਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
ਕੁਦਰਤੀ ਥੈਰੇਪੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਸਾਈਡ ਅਫੈਕਟ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
10. ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ 30 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਨਤੀਜੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ?
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਰੀਜ਼ 30 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅੰਦਰੋਂ ਬਹੁਤ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਤੀਜੇ:
- ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ
- ਮਨ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ
- ਵਿਵਹਾਰਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ
- ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਕਮੀ
- ਨੀਂਦ ਦਾ ਸੁਧਾਰ
- ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਘਟਨਾ
- ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਧਣਾ
- ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਸਮਝ
ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਮਰੀਜ਼ ਲਈ ਨਵੇਂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਣਦਾ ਹੈ।
11. 30-ਦਿਨ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ?
ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ:
- ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਾਂ ਮੱਧ-ਸਟੇਜ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼
- ਕੰਮਕਾਜੀ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ
- ਵਿਦਿਆਰਥੀ
- ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਕਾਊਂਸਲਿੰਗ ਨਾਲ ਜ਼ਲਦੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹਨ
- ਉਹ ਪਰਿਵਾਰ ਜੋ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲਾਅ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ
ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਾਡਲ ਹੈ।
12. ਆਫ਼ਟਰ-ਕేర్ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਆਫ਼ਟਰ-ਕేర్ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
- ਹਫ਼ਤਾਵਾਰ ਕੌਂਸਲਿੰਗ
- ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਚੈਕਅਪ
- ਆਨਲਾਈਨ ਸਪੋਰਟ
- ਰੀਲੈਪਸ ਪ੍ਰੀਵੇੰਸ਼ਨ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ
- ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ
ਇਹ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਤਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।